Onder meer in het kader van de in 1999 verschenen Nota Belvedère wordt door de meeste provincies thans een inventarisatie gemaakt van de verschillende cultuurhistorische elementen. Ook in Fryslân besloot het provinciebestuur in 2000 tot een inventarisatie van dergelijke elementen en structuren in het Friese landschap. Het werd meteen de meest gedetailleerde en uitgebreide kartering op dit gebied in Nederland.

De kaart bestaat uit een viertal lagen: de aardkundige laag, de archeologische laag, de monumentenlaag (i.c. bouwkundige monumenten) en de historisch-geografische laag (Laag 4). De laatstgenoemde, door Bureau Varenius verzorgde laag, vormt in zekere zin een restcategorie. Hierin zijn ruimtelijke en landschappelijke elementen, patronen en samenhangen, voor zover deze het resultaat zijn van de wisselwerking tussen de mens en zijn fysieke omgeving op enig tijdstip in het verleden bijeengebracht. Het resultaat is een kartering van een 35-tal landschappelijke elementen op de schaal 1 : 10.000. Aan enkele gekarteerde elementen zijn in totaal 25 uiteenlopende kenmerken toegevoegd en voorts werd bij een zevental lijnvormige elementen (wegen, paden, kanalen en dijken e.a.) een chronologische differentiatie aangebracht. De in laag 4 gekarteerde elementen zijn ondergebracht bij een zestal thema’s:

• nederzettingsstructuren en verkaveling
• waterstaat
• verkeer en vervoer (onderscheiden naar natte en droge infrastructuur)
• economische infrastructuur
• politiek-administratieve elementen
• militaire infrastructuur

De kaart is te vinden op de website van de provincie Fryslân:

Cultuurhistorische Kaart Fryslân (CHK2)